Het verschil tussen ACT en cognitieve gedragstherapie: Welke past bij jou?

Acceptance and Commitment Therapy (ACT) en Cognitieve Gedragstherapie (CGT) zijn beide effectieve behandelmethoden voor verschillende psychische klachten, maar ze hebben verschillende uitgangspunten en werkmethodes. In dit artikel duiken we dieper in op de verschillen tussen beide therapieën, de voordelen van ACT, en hoe je kunt kiezen welke therapie het beste bij jou past.

Wat is cognitieve gedragstherapie (CGT)?

Cognitieve Gedragstherapie is een vorm van therapie die zich richt op het veranderen van disfunctionele gedachten en gedragingen. CGT gaat ervan uit dat gedachten, gevoelens en gedrag nauw met elkaar verbonden zijn. Door irrationele gedachten om te buigen naar rationele gedachten, kunnen cliënten hun emoties en gedrag positief beïnvloeden. Dit is vooral effectief bij angststoornissen, depressie en andere psychische problemen. CGT bestaat uit twee onderdelen:

1. Cognitieve therapie: Hierbij onderzoekt de cliënt met de therapeut welke gedachten bijdragen aan negatieve emoties. Vervolgens worden deze gedachten getoetst en vervangen door meer realistische en positieve gedachten.
2. Gedragstherapie: Hierin leert de cliënt anders te reageren op situaties door middel van gedragsverandering. Dit kan bijvoorbeeld door exposure (blootstelling) aan situaties waar iemand bang voor is, wat helpt om die angst te verminderen.

Wat is acceptance and commitment therapy (ACT)?

ACT is een relatief nieuwe vorm van gedragstherapie die zich niet richt op het veranderen van gedachten, maar op het accepteren ervan. Het doel is om psychologische flexibiliteit te vergroten, zodat mensen effectief kunnen handelen in het licht van negatieve gedachten en emoties, zonder dat deze hen belemmeren. ACT moedigt cliënten aan om ongemakkelijke gevoelens en gedachten te accepteren, in plaats van ze te bestrijden, en tegelijkertijd te handelen in overeenstemming met hun waarden. ACT omvat zes kernprocessen:

1. Acceptatie: Het toestaan van negatieve gedachten en gevoelens, in plaats van ze te vermijden of te veranderen.
2. Cognitieve defusie: Het leren om afstand te nemen van gedachten en ze te zien zoals ze zijn, in plaats van ze letterlijk te nemen.
3. Contact met het huidige moment: Mindfulness gebruiken om in het hier en nu te blijven en bewust te zijn van ervaringen zonder oordeel.
4. Zelf als context: Het ontwikkelen van een flexibele zelf-ervaring waarin gedachten en gevoelens niet het zelf bepalen.
5. Waarden: Identificeren van persoonlijke waarden om richting te geven aan het leven.
6. Toegewijde actie: Handelen in lijn met waarden, zelfs wanneer dit ongemak met zich meebrengt.

De belangrijkste verschillen tussen ACT en CGT

Hoewel ACT en CGT enkele overlappen hebben (zoals de focus op gedrag en de invloed van gedachten), verschillen ze fundamenteel in hun aanpak:

1. Doel van de therapie:
   • CGT richt zich op het veranderen van disfunctionele gedachten en gedrag. Het idee is dat het veranderen van deze gedachten leidt tot een verandering in emoties en gedrag.
   • ACT richt zich op het accepteren van gedachten zonder deze te willen veranderen. De nadruk ligt op het leren omgaan met negatieve gedachten en emoties door ze te accepteren, en te handelen naar persoonlijke waarden.
2. Benadering van negatieve gedachten:
   • CGT gaat uit van het veranderen van negatieve gedachten door cognitieve herstructurering. De cliënt onderzoekt de waarheid van deze gedachten en vervangt ze door rationelere ideeën.
   • ACT vraagt cliënten om gedachten te accepteren zonder ze als “waar” te zien. Gedachten zijn slechts woorden en hoeven niet de realiteit te reflecteren. Het belangrijkste is hoe iemand handelt in de aanwezigheid van deze gedachten.
3. Focus op acceptatie versus verandering:
   • CGT richt zich op het veranderen van gedachten en gedrag als strategie om klachten te verminderen.
   • ACT legt de nadruk op acceptatie van ongemakkelijke emoties en gedachten, zonder dat er per se verandering hoeft plaats te vinden. Het uiteindelijke doel is om te leven volgens waarden, ongeacht wat de interne ervaring is.
4. Gebruik van mindfulness:
   • CGT maakt beperkt gebruik van mindfulness-technieken en richt zich meer op cognitieve herstructurering.
   • ACT gebruikt mindfulness als kerncomponent om cliënten te helpen aanwezig te blijven in het moment en afstand te nemen van hun gedachten.

De voordelen van ACT

ACT biedt een aantal unieke voordelen, met name op het gebied van acceptatie en mindfulness:

1. Verbeterde psychologische flexibiliteit: ACT helpt mensen om zich minder vast te klampen aan hun gedachten en gevoelens, waardoor ze effectiever kunnen omgaan met moeilijke situaties. Dit vergroot de veerkracht en maakt het mogelijk om te handelen in overeenstemming met persoonlijke waarden.
2. mindfulness-gebaseerde technieken: Door middel van mindfulness leren cliënten om met hun aandacht in het hier en nu te blijven, wat helpt om piekeren en stress te verminderen.
3. Effectief bij chronische pijn en stress: Onderzoek toont aan dat ACT effectief is bij mensen met chronische pijn en stressgerelateerde klachten. In plaats van te proberen de pijn te veranderen, leren cliënten hun ervaring van pijn te accepteren en toch betekenisvolle actie te ondernemen .
4. Lange termijn effectiviteit: Omdat ACT gericht is op het ontwikkelen van vaardigheden die in het dagelijks leven toegepast kunnen worden, zijn de voordelen vaak langdurig. Veel cliënten melden dat ze ook na afloop van de therapie blijven profiteren van de geleerde technieken.
5. Ondersteund door onderzoek: Er is een groeiend aantal studies dat de effectiviteit van ACT bevestigt, met name bij angststoornissen, depressie en burn-out. Een meta-analyse laat zien dat ACT vaak net zo effectief is als CGT en soms zelfs effectiever is bij bepaalde aandoeningen .

Welke therapie past bij jou?

De keuze tussen ACT en CGT hangt af van je persoonlijke voorkeuren en het soort klachten waarmee je worstelt:

• CGT is geschikt voor mensen die hun negatieve gedachten willen uitdagen en veranderen. Deze therapie werkt goed als je houdt van een gestructureerde aanpak waarin je actief aan je denkpatronen werkt.
• ACT is meer geschikt als je moeite hebt met het accepteren van negatieve emoties en gedachten en als je meer psychologische flexibiliteit wilt ontwikkelen. ACT kan ook helpen als je vastloopt in het bestrijden van emoties of gedachten, en als je meer volgens je persoonlijke waarden wilt leven.

Wil je zelf ervaren hoe ACT je kan helpen om meer grip te krijgen op je leven en te handelen naar je waarden? Overweeg dan onze 6-weekse individuele ACT-training. Deze persoonlijke training helpt je om je psychologische flexibiliteit te vergroten, negatieve gedachten te accepteren en met meer focus en rust je doelen te bereiken. Meld je vandaag nog aan voor een vrijblijvend kennismakingsgesprek!

---

Bronvermelding:

1. Hayes, S.C., et al. (2006). Acceptance and Commitment Therapy: Model, Processes and Outcomes. Behavior Research and Therapy, 44(1), 1-25.
2. Powers, M. B., et al. (2009). A Meta-analytic Review of Acceptance and Commitment Therapy for Anxiety and Depression: Its Effectiveness and Comparison with Traditional Cognitive Behavioral Therapy. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 77(6), 968-979.
3. McCracken, L. M., & Vowles, K. E. (2014). Acceptance and Commitment Therapy and Mindfulness for Chronic Pain: Model, Process, and Progress. American Psychologist, 69(2), 178-187.